حکم عطیهعطیه آنچه رایگان به دیگری داده می‌شود. ۱ - احکام مرتبط«عطیّه» یا «عطایا» عنوان بابی مستقل در برخی کتب فقهی است که سر فصل چند باب دیگر فقهی ( هبه ، صدقه ، وقف ، حبس ، سکنی و عُمری و وصیّت ) را تشکیل می‌دهد. ۲ - اقسامعنوان عطایا به هر مالی که به دیگری بدون گرفتن چیزی در ازای آن، داده می‌شود، اطلاق می‌گردد؛ خواه عین باشد یا منفعت. عین، مانند صدقه که شرط صحّت آن قصد قربت است و هدیه (هدیه) که به قصد احترام و تکریم داده می‌شود. منفعت شامل وقف، حبس ، سکنی و عمری می‌گردد. ۲.۱ - دیگر اقساماز دیگر اقسام عطایا وصیّت به مالی؛ اعم از عین یا منفعت برای کسی پس از مرگ وصیت کننده است. از عنوان یاد شده در بابهایی نظیر حجر و هبه نیز سخن گفته‌اند. ۳ - احکامعطیّه یا منجّز است یا مؤخّر. عطیّه منجّز، عطیه در زمان حیات عطیه دهنده و عطیّه مؤخر، عطیه پس از مرگ او است که به صورت وصیّت می‌باشد. عطیّه مؤخّر مطلقا صحیح است؛ چه درحال سلامت به آن وصیّت کرده باشد یا در حال بیماری. این عطیّه از ثلث ترکه خارج و به فردی که برای او وصیّت شده اعطا می‌گردد؛ لیکن عطیّه منجّز بدون شک در حال سلامت صحیح است؛ خواه کم باشد یا زیاد؛ اما در حال بیماری منجر به مرگ آیا مطلقا نافذ و صحیح است؛ خواه مقدار عطیّه بیش از ثلث دارایی عطیّه دهنده باشد یا کمتر از آن و یا تنها تا یک سوم دارایی صحیح است؟ مسئله اختلافی است. [۲]
جواهر الکلام، ج۲۶، ص۶۳ ـ ۶۴.
۳.۱ - والدیندادن عطیّه به خویشان، بویژه پدر و مادر مستحب است؛ چنان که بنابر قول مشهور، برتری دادن بعضی فرزندان بر بعض دیگر در عطیّه مکروه و رعایت مساوات میان آنان مستحب است. مگر آن‌که بعضی به جهتی از قبیل عائله مند بودن یا اشتغال به تحصیل علم و یا از کار افتادگی و مانند آن، نیاز شدیدتری داشته باشند، که در این صورت، برخی تصریح به عدم کراهت کرده‌اند. از برخی قدما حرمت برتری دادن بعض فرزندان بر بعض دیگر نقل شده است. [۶]
مختلف الشیعة، ج ۶، ص ۲۷۷ ـ ۲۷۸.
برخی گفته‌اند: استحباب عطیّه به خویشان در صورت عدم نیاز آنان است و گرنه در صورت نیاز به گونه‌ای که بدون آن رفع نیاز نمی‌گردد، از باب صله رحم واجب کفایی یا عینی خواهد بود. برخی در وجوب آن در صورت یاد شده اشکال کرده‌اند. [۸]
جواهر الکلام، ج۲۸، ص۱۹۱.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۴۰۳، برگرفته از مقاله عطیه |